Biäkde Kinder Kits
Tënnë mïth, pol ku piööc aye lɔ ëtök. Pol ee kueer yennë mïth röth yök ku bïkke röth piööc në dɛ̈t bï keek röth ya deet keepɛ̈I ku jɔl ya piny tɔ̈ keek thïn yic. Amëdhiëëth, dumuk ku anïn aaye biäkdït ee keny tuï. Këriëëc ëbɛ̈n tɔ̈ në Kinder Kit de mɛnhdu yic acï juiir ago rɔm në kɛm de kɔc ke baai ku bï keek ya miɛ̈t piɔ̈ɔ̈th.
Në rodha yic, ke ajuiɛɛr ë piööc ku lɔtueŋ de mïthkor, cɔl ‘Victorian Early Years Learning and Development Framework (VEYLDF) ’ abï ya looi ago piööc ya cɔk loi rɔt ku bï mɛnhdu ya kuɔny ago cil ku bï ya tiɛ̈m në ɣän kaa dhïc ke piööc ke lɔtueŋ de mïth. Kee käkë kaadhiëc aye:
- Ŋïc
- Piööc
- Wut
- Jam
- Pial
Thänduŋ ë luɔɔi
Thänduŋ ë luɔɔi atɔ̈ ke wär akum yennë athör ku lïthïïk ke pol muk thïn. Alëu bennë ya luui në yen ago piööc ku lɔtueŋ ya kuɔny cök në kuɛɛr juëc wääciic.
- Lööm thänduŋ ë luɔi bë lɔ kenë yïn në cäth/ken yic ka lɔbic kenë mɛ̈th ku anïn
- Bïrïc ë tiɔm/lïthïŋ ë pol ye cuëëc
- Tim yennë pol/thuëëc
Yïn ë ŋic? Bɛ̈ŋ ëkä ke pol acï looi në kueer cïn wathaka bï ya waan piiny. Yen ayee looi në käŋ cïke welkɔ̈ɔ̈th të yen rot lëu ku alëu bï bɛ looi bennë aduɔt ke mɛnhdu tɔ̈ɔ̈u. Dol Kit yic kë ye duyith thiɛth ë Kit piny kë petic agorë kɔ̈nden tɔ̈ɔ̈c ë looi kë ye tëde pol ee thɔ̈ɔ̈ŋic.
Thabacir/Tabacir, thabura ku kë yennë thabura wuk/coth kɔ̈u
Thabura ku thabacir aa thiekiic lɔŋë tɛ̈ɛ̈k ku yïknhial de ŋïny ë jönë cin cï mɛn yennë mïth thabacir muk. Thabura alëu bennë ya thuur ëye kɔ̈u në thabacir ku alëu bennë käŋ ya cak ëyeen në tiɔm/lïthïŋ ë pol ye cuëëc.
- Yök të lääuic bic ku thur kë ca tïŋ thiök në yï lɔ̈ɔ̈m
- Loi thabacir kuba pinynhom cak tënë thööŋduɔ̈ɔ̈n ë yic
- Piɔ̈ɔ̈cë gät ë rinku
- Loi koala në kë yennë thabura wuk/coth kɔ̈u kuba cak në thuur ye cuɔth. Tääuë koala në werek cök ku coth amääth në thabacir
Yïn ë ŋic? Kë yennë tabacir cuɔthwei anɔŋic lïthïŋ ee welkɔ̈u cë döŋbei tënë lonë wëu kɔc Australia.
Kɔ̈th
Cum ë kɔ̈th ke yï tɔ̈ wennë mïth ee dhöl töŋ thiekic de piööc bï keek ya kuɔny në pïïrdenic ëbɛ̈n ku ëkënnë abï keek ya cɔk tïŋ käpieth ke pinynhom. Aabï röth ya piɔ̈ɔ̈c në tɛ̈n de piny, bïkkë thok ya yiɛ̈knhail ku bïkkë röth ya piɔ̈ɔ̈c agokë wël thi ke nyuuth ya kuanycök. Aabï röth ya piɔ̈ɔ̈c ëyadɛ̈ŋ agokë käŋ ya deetiic në kaam de thɛɛriic.
- Jaamkë në wɛ̈t de tiim ku kuen biäken
- Cuɔmkë keek ke we tɔ̈ nëtök
- Piɔ̈ɔ̈cë rɔt në biäkde pïr e tïm
- Luel rin ke dɛn-tim ku lïïm tɔ̈ adukän ic
Yïn ë ŋic? Wɛ̈l tɔ̈c cɔl Alfalfa ee wɛ̈l ye luɔk në ye thar piiny ku ka tɔ̈ në kuan cɔl pea family ku ka nɔŋic thaka (bitimin) ku minerals. Naa/të cï yïth ke tiim naŋ ŋääth ee kïït ke nyuuth tuɔɔc ku mɛt yïthke yiic mɛn ye kek kuɔny ago keek bɛɛr cɔk dhiëth. Yïn lëu ba luui ë yen në thätdu yic!
Ruöpë läi cïke thuur në akeet
Jɔ̈k ë piööc tënnë meth ee të cïï meth gɔl bï naŋ riɛl dït në räl thii kor ke cinken, yitken, kurken, cökken ku riɔ̈pken yiic. Luɔi de räl ke jötë cin në cinic ku yitiic ee yic thiɛk tënë tïïtë nyin de mïth ëröt ku alɛ̈pe, tënë gɔ̈t. Mɛnhdu alëu bë ŋïny ë jötë looi/piɔ̈ɔ̈c në pol ben ya pol në lïthïïk/tiɔm cï cuëëc, buɔ̈ya ka ruöpë läi cïke thuur në keet. Käk aa ye kuɛɛr kɔ̈k lëu bïnke ŋïny ë jötë cin ya piɔ̈ɔ̈c:
- Ba abil ke war ya duɔ̈ɔ̈t në ɣän ɣɔ̈r ke län cï thuuriic
- Liep ku thiök thänduŋ de loilooi
- Ba thutha ya ruɛɛt nhial ku piny ku ba dhurɛ̈ɛ̈ ya tääu
- Dol tiɔm/lïthïŋ ee cuëëc yic në cin ku yit
Yïn ë ŋic? Lɔn cennë luɔɔi abil ke but/war dac tɔ në run ke 3000 BC (Yecu këcë guɔ dhiëëth) ke yennë biöök ku cök duut në keek.
Karita Australia cï liääp
Kä piɔliic cï liääp ee mɛnhdu kuɔny bï ya tïït kë cë rɔt pälpiny, bï ye nhom aa ruɔk në këdɛ̈ŋic, bï ya cökpiny në kä nuan kɔc cï tuɔ̈l ku ye naŋ ŋïny ë jötë cin. Në ye thaa luië mɛnhdu në kë cï liääp, kë kaa yee lɔc në loilooi, ŋickï käŋ cï keek thuur ku yekë kä cïkkë keek tïŋ tak.
- Piɔ̈ɔ̈cë riɛlë piöu në luɔi bïn thëm ku awäc ya looi kuba kën cï liääp thöl
- Jam ë biäk ë läi
- Ciaathë/tïŋ jam ee wɛ̈ɛ̈ric
- Wɛɛië/Dɛɛtë mïth piɔ̈ɔ̈th bïkë ya jam baŋde kä cïke thuur ku naa tuöömkï kedhiɛ
Yïn ë ŋic? Echidna ku platypus aa kek ee läi ë dhiëth ë toŋ pinynhom ëtɛ̈ɛ̈n.
Buɔya/aluɔn ku Art Pad
Thuur në buɔya ee kɔc gäm kuɛɛr juëc ke piööc:
- Ee nyïc yiɛ̈knhial cï mɛn de muŋë galam räthäth
- mɛ̈të cin ke nyin
- Ee kɔc piɔ̈ɔ̈c në kïït ku guëŋguëëŋ
- nyoothë täŋ nhom waragɛ/athör yic ku jɔl ya aduɔt kɔ̈k.
Kë thiekic arët, mïth aa bë piöc kubïkë röt yaa ciäät kepɛ̈c ku kë ciën riööc ë nyin. Mïth kɔ̈k aalëu bïkkë kïït cïï röth ëdeet tënë yïn gäär piny ku ëkënnë aŋoot ke pieth. Ëkënnë ee kuer yennë raan rɔt piɔ̈ɔ̈c në thuur ku gɔ̈t.
- Ye thuur në Art Pad yic ago yïn cɔk tak käjuëc
- Wɛɛië kɔc ke paanduɔ̈n piɔ̈ɔ̈th agokë ya naŋ ŋïc alɔŋë thuur
- Jaamë në ye thaar thuur yïn kënnë yic
- Luel rin ke kïït ku guëŋguëëŋ den
Yïn ë ŋic? Buɔ̈ya/aluɔn aayeke looi tënɔŋ adöök ë ciëc, wɛ̈në bɛ̈n tënɔŋ athïn ciëc ë looi cïc ke kɔc Victoria. Naa/të tɔ̈ kïc/cïc domic ku cïkkë kë thiekic tënnë anïnken/bɛ̈iken yök, ke ka ye dhuk në guluŋ/lïbo denic ku bïkkë lɔ dier thïn ëtënnë.
Käke Piööc ë Diɛt
Cäŋ ë dit ee kuer ë miɛtë piɔ̈u yennë mïth piɛ̈c në wël jöt/yam, ketkï diɛt, piööckï të yennë kuen thïn ku yekï röt yök apiɛth biäkden. Diɛ̈r, kët, cäth ku yɔ̈t aaye baŋë miɛt piöu kedhiɛ. Käkë aye kuɛɛr bïï wek ke kët ya ŋiɛ̈c looi wennë mɛnhdu:
- Nyoothë piööc looi ë röl thöŋ wääc ic
- Diɛ̈r, cäth ku yɛ̈ɛ̈k tënë dïnduɔ̈ɔ̈n nhiar
- Kuen gut/yuup
- Loi diɛt ka röl thöŋ kuba wël yam ke mɛnhdu looi
Yïn ë ŋic? Ciɛŋ ë kuɛɛt juëc aaye lon ë thët ke deŋ gam ke ye kë de diɛt ye deŋ ya bɛ̈i në kaam ë yak.
Lïthïïk
Na pol mɛnhdu në lïthïïk ago naŋ kä ye keek cak, ke ka tɔ̈ ëke nɔŋ käjuëc thiekiic yekkë keek looi:
- Bïkkë yomken ya yiɛ̈knhial agokë ya lääu
- Bïkkë ŋïnyden ya cɔk loi rɔt agokë käjuëc ya looi
- Bïkkë käjuëc ya tak.
Tɛ̈n benne käjuëc ya cak në kee lïthïïk käkë ee kueer töŋ thiekic yïn mɛnhdu piɔ̈ɔ̈c.
- Ɣɛn cï kura dolic, diäämic, yupic, nhiaacic
- Loi koala tɔ̈ në kën yennë coth kɔ̈u kë yee katim
- Juakë kɔ̈k peei thïn Cï mɛn de tim ku nɔŋ ka acuɔ̈ɔ̈m
- Dhuëŋ piny në käkuɔ̈ɔ̈n lëu ba keek yök ëtënnë
Yïn ë ŋic? Luɔɔi de lïthïŋ/tiɔm ee cuëëc ee kë kɔ̈cic arëëtic ba ya looi baai ku ka nɔŋ käjuëc cï keek guiir në ye ajuiɛɛr kënnë yic aliric. Luɔɔi bï we ya luui në lïthïïk kuɔ̈ɔ̈n ee kueer töŋ de luɔɔi ë käke miɛtëpiɔ̈u, yennë mïth piɔ̈c këriɛ̈ɛ̈c ëbɛ̈n cït mɛn de akuën ku piööc ë pïïr.
Athör ke mïth
Kuɛ̈n bïn ya kuen wennë meth ee kueer töŋ lɔgɔk bïn rɔt ya rek wennë meth ku ba ya naŋ thɛɛr juëc bï wek ya rëër ëtök ke we ye baai. Ee kueer töŋ de kuɛɛr thiekiic lëu bïn mɛnhdu ya kony ku ba ya yiɛ̈knhial. Rɔ̈m bï we thɛɛr ke akölköl dac ya thöl ë tök ee kuer töŋ bïn thööŋdeen ëkäŋ ku thok ya yiɛ̈knhial.
- Kuanykë athöör në tök
- Guiɛkë të pieth bï wek gup lääu ku bäkkë nyuc thïn ëtɛ̈ɛ̈n ku bäkkë kuen
- Ye keek cɔk liep apäm ke athöör
- Loi röl wääc iic tënë kɔc tɔ̈u thïn, jamë në biäk athuɔɔr
Yïn ë ŋic? Anɔŋ yicthiɛɛk de kuɛ̈n ë athöör töök ka akölköl thok ëbɛ̈n ku bäkkɛ̈ cuɔ̈k loi në akököl ic. Thiëc mɛnhdu në wɛ̈t de kä ye tïŋ, jaamkë në wɛ̈t de athuɔɔr ku thiëc ‘akuɔ̈c ëkë bï rɔt looi në yekënnë cök? ’
Athuɔɔr ke pol cï thuur cë raan/läi
Athuɔɔr ke pol cï thuur cë raan/läi aa lëu bïkkï kuɔny bë thok piɔ̈ɔ̈c apiɛth, tïŋ/ciɛɛth alajiɛth, ku piööckï kuɛr lëu bï kekke muk alɔŋ de pol ë nyooth. Luɛl aakököl ku nyin ë puɔɔl/riääŋ ee baŋ thiekic de tën yennë mïth pinynhom lɔ̈ɔ̈m thïn ku keek ëröt.
- Luel rin ke läi në Dïŋŋïlïth ku thok kɔ̈k
- Cak kɔc bë luuï thïn
- Loi akökööl
- Loi athuɔɔr ke pol ɣööt ku biyic
Yïn ë ŋic? Yïn lëu ba röl wääciic cak tënë kuatë thura, ba looi kë ye kuer ë miɛtë piöu kuba pol/thuëëc ë ciëëkë pɛlë nhom nhiaar.
Cökë piny ë käŋ a ajɛ̈ɛ̈r
Cökë piny ë käŋ a ajɛ̈ɛ̈r ee pol ë ciëëk ë pɛlë nhom wɛi. Të loië ye bïï määt nhom ku yïkë, kë rukuun ku thura aleel/ajɛ̈ɛ̈r ee luɔi de mickila cuɔt tueŋ, muth de të lääu ku ŋïny ë jötë cin.
- Cak/loi yetök ka mat kenë ajɛ̈ɛ̈r/tup kɔ̈k ku kärtoon
- Piɔ̈ɔ̈cë tiɛ̈t ë kë gääu të mɛ̈ɛ̈t yïn ajɛ̈ɛ̈r nhïïm. Naa lönykï, kë yï lööm wëëi dït kaa 3 ku them pe
- Loi thööŋë yicdu ku ba piinynhïïm wääc ya cak kenë ajɛ̈ɛ̈r
- Tïŋ thoŋë cɛ̈ɛ̈t në biäkde kä cïke thuur, dïtde ka kurde ku kït/cït
Yïn ë ŋic? Thuëcthuëëc/piööc cït yïk garnet, topaz ku zircon aacë kek yök alɔŋ Victoria.
Yïŋde wut
Victoria ee paan dïït nɔŋic wuɔ̈t juëc wääciic, paan cɛ̈ŋë kuɛɛt juëc wääciic thïn ku yekkë jam në thok juëc kɔ̈k peei. Ciɛɛŋ de kuɛɛt wääc ee biäk dït arëëtic ye wɔ cɔk pïïr apieth. Kä ke kuɔɔny ke Kit aye jam kuɔny ëyadɛ̈ŋ në wɛ̈t de kuɛɛt. Tënnë mïth, pol ku piööc aye lɔ ëtök. Pol ee të yennë mïth röth deet ku bïkkë röth piɔ̈ɔ̈c në käjöt yiic.
- Pɔɔlë në lïthïïk ku ba rɔt cak ke yï thal kuïn ke kuɛɛt kɔ̈k peei
- Yik/yääk ë Käke Piööc ë Diɛt kë yï pïŋ në diɛt thɛɛr tënɔŋ ciɛŋ ë kuɛɛt kɔ̈k, ka ciɛŋdun
- Jaamë wennë mɛnhdu në wɛ̈t de bɛ̈i kɔ̈k peei ku läi tɔ̈ në bɛ̈iken yiic
Yïn ë ŋic? Yïn alëu ba anyuuth yök në thuɔk wääc yiic ëtënë: vic.gov.au/kinder/translations(opens in a new window).
Athöör cï keek gɔ̈ɔ̈r në thoŋ ë Auslan
Athöör kedhiɛ cï keek mat në 2024 Kinder Kit yic aaba keek ya yök ëke cï keek waaric në thoŋ de Auslan. Yïn lëu ba QR code tɔ̈ piiny ëtënnë ya meeric ago bïdïyoth de kee athöör käkë ya yök. Thoŋ de Auslan ku wël aacï keek gäär në bïdïyooth cök thïn ëtënnë.
Auslan ee thoŋ ë kɛ̈ɛ̈r yennë jam në kɔc juëc kë wuɔ̈t ë Mïïŋ tɔ̈ Australia (Australian Deaf community) ku yen ëyadɛ̈ŋ ee biäk de Early Childhood Language Program (Ajuiɛɛr Thoŋë Mɛnhkor Dac looi) de Victoria në Rodhaai kɔ̈k ke Mïth nɔŋ run kaa ŋuan ke rodha.
Acï yök në dupiööc lɔn nɔŋ en käjuëc pieth bï keek ya yök në piööc de mïth yiic në thok kɔ̈k peei yiic në ye thɛɛr ŋoot keek ëke kor, agut cï:
- ee ŋïc alɔŋë kuɛ̈n ku gäär juakic
- ee ŋiɛ̈c täk cɔk loi rɔt
- Ee riɛ̈ɛ̈u de raan ërɔt de cɔk loi rɔt ku piath
- Ee ŋïny de ciɛɛŋ juakic ku bï cɔk ril.
Tuany ë rëk kënë yic kuba bïdïyoo ë kuɛ̈n athör tïŋ/ɣoi wɛ̈n nɔŋic Auslan ku cɛ̈ɛ̈t.
Yïn ë ŋic? Akuma de kɔc ë Victoria ee wëu juak në ajuiɛɛr de rodha kënnë yic agokë dupiööc ke thook juëc kɔ̈k peei ya lɔ luɔ̈ɔ̈i agokë biäk de ajuiɛɛr ë rodha de Mïth nɔŋ Run kaa ŋuan yiic ya looi në thook juëc kɔ̈k peei yiic ke cïn wëu bïï kɔc ke mïth keek ya cuatpiny. Piɔ̈ɔ̈cë rɔt në wël juëc tënnë: vic.gov.au/early-childhood-language-program.
Piath ku juëkë kuɔɔny
Mïth kedhiɛ aye piëc në kuɛɛr wääciic ku në thɛɛrkeen rɔ̈ŋ kennë keek yiic. Ajuiɛɛr de Kinder Kit e mɛnhdu gäm athör ku lïthïïk benke ya luui ë keek në kuɛɛr juëc wääc yiic agonë nhomde ya themic. Naa ye tak ke yïn ka mɛnhdu aalëu bë wïc/guik ë kuɔɔny bï juak thïn, ke anɔŋ kuɛɛr juëc wääciic yenëke kuɔɔny yök:
- Dupiööc ke rodha tɔ̈ Victoria aanɔŋ tëët ku nyïɛ̈ɛ̈c kuny kek. Jaamë wennë dupiöny ë mɛnhdu në wɛ̈t de käkuɔ̈ɔ̈n kɔɔr ba keek thiëëc kedhiɛ
- Loi aruk bïn akïmdu ya lɔ neem ka akïm de diäär ku mïth lɔ neem ago käkuɔ̈ɔ̈n kɔɔr ba keek lɔ thiëëc lɔ jaamic thïn ëtënnë
- Yuöpë Call Namba ë kuɔny amëdhiëëth në 13 22 89 abac, ago yïn lɔ jääm nhom ku bï yïn ya lɔ kuɔny thïn ëtënnë
Kɔɔr kuɔɔny? Ago käjuëc kɔ̈k peei guik në wɛ̈t de kuɔɔny lëu bï ya gäm mɛnhdu, lɔ në ye wɛbthait kënnë yic: www.vic.gov.au/kindergarten-programs-and-initiatives. Yïn lëu ba dupiönyduɔ̈ɔ̈n ë rodha yuöp ëyadɛ̈ŋ ago yïn nyuɔ̈th käjuëc kɔ̈k peei alɔŋë kuɔɔny bï ya gäm mɛnhdu.
Ba tɛ̈n de kɔc ya riɛ̈u
Ciɛɛŋ ë kuɛɛt ke Koorie aaye biäk thiekiic ke akököl ë kɔc ke Australia. Wɛɛië mïth piɔ̈ɔ̈th kedhiɛ agokë röth ya piɔ̈ɔ̈c lɔn yennë ciɛɛŋ nyïc yiɛ̈knhial, ye kɔc cɔk gam keek ku kɔc cɔk tɔŋ ke piɔ̈ɔ̈th në baai. Ciɛɛŋ ë kuan de Aboriginal ku Torres Strait Islander aatɔ̈ ku aaŋoot ëke lɔtueŋ në yeköölë, ku ɣok ë nhiam buku keek diër lɔ̈ɔ̈r kë ɣo ye dugɛ̈ɛ̈t ku amëkëët në Kits yic. Käkë aaye loilooi kɔ̈k wën ë mɛnhdu kuɔny bë ciɛɛŋ thɛɛr de kuan ë Koorie piɔ̈ɔ̈c.
- Piɔ̈ɔ̈ë kït ë nyooth ke Koorie tënë käŋ/aduɔt ka läi
- Jaamë në bäny ke Koorie, kɔ̈c thɛɛr cë kura juiir ka amëkëët
- Piɔ̈ɔ̈cë käjuëc në biäk de ciɛɛŋ ku kɔc ke Koorie
Yïn ë ŋic? Wɛ̈bthait ë Victorian Aboriginal Education Association Inc. (Akutnhom ë Gɔ̈t Kɔc Aboriginal) anɔŋic loilooi ke miɛtë piɔ̈u, loilooi ë kɔc muɔ̈k nhïïm piny wën ë ciɛɛŋ thɛɛr de kuan ë Koorie ciaathiic/tïŋiic. Nem wɛ̈pthait në: vaeai.org.au.
Lonë cin Aboriginal
Yen ee wakɔ̈u alɔŋde Gunditjmara Mirring (Baai/Dola). Pɛi ku kuɛl juëc aaye dëp/ɣɛɛr ëpak aliiric nhial.
Thurumbiil ke Karrayn (kangaroo) aaye thiɛ̈i piny në Mirring yic. Kaam dɛ̈t yïn lëu ba karrayn tïŋ kë yöt ka cɛm anyuɔɔn.
Weengkeel (koala) acië pääc ku amuk këër ë tim thiith adöök ë wäryɔu. Yennë tim kenë ee loi bënnë aduɔt yaa cak cït mɛn ë köt, riäi pïu ic ku apuör pïu.
Piny, aliric, pïu ku läi aa thiekic. Takic kuba keek theek.
Nakia Cadd ee Gunditjmara, Yorta Yorta, Dja Dja Wurrung, Bunitj, Boon Wurrung ku tiŋ ë Taungurung. Nakia ee man, amëkët ku ee mäkthul në tajïr thiin kor de 'More than Lines' anɔŋ nhiɛ̈ɛ̈r bene akököl dɔm ku toc alɔŋde thuur.
Thiëc: Yekkë yïïŋa kek ë kɔc thɛɛr nɔŋ nhïïm piny ciëŋ yïn thïn, piɔ̈ɔ̈cë yïn thïn ku pol/thuëëc yïn thïn? Të tɔ̈ yïn biyic/beec, yeeŋö ye tïŋ, ŋör ku ye piŋ?
Updated